Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki cywilnej

Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej może się okazać ryzykowne. Wszyscy wspólnicy za zobowiązania spółki odpowiadają bowiem solidarnie, całym swoim majątkiem osobistym. Warto więc przed wstąpieniem do spółki zastanowić się, czy nie narazimy się na straty, chociażby z powodu nielojalnego wspólnika.

Spółka cywilna jest jedną z najpopularniejszych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, obok działalności jednoosobowej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jest to jednak forma dość ryzykowna z punktu widzenia odpowiedzialności za długi spółki. Wszyscy wspólnicy odpowiadają bowiem za jej zobowiązania całym swoim majątkiem osobistym, bez ograniczenia.

 Decydując się na założenie lub przystąpienie do spółki cywilnej, powinniśmy:

• zbadać branżę, w jakiej działa lub ma działać spółka,
• poznać wspólników i charakter wkładów, jakie zamierzają wnieść do spółki (praca, kapitał, maszyny, urządzenia, środki transportu, lokal),
• zaznajomić się z dotychczas zawartymi przez spółkę umowami lub jej potencjalnymi kontrahentami,
• sprawdzić kondycję finansową spółki.

Wszystko to ma na celu ochronę naszych interesów. Jeżeli bowiem zdecydujemy się prowadzić działalność w formie spółki cywilnej, w razie niepowodzenia wspólnego przedsięwzięcia ryzykujemy utratą własnego majątku. Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki obejmuje wszystkie jej długi, nie tylko wobec kontrahentów. Chodzi tu także m.in. o zobowiązania podatkowe oraz składki na ubezpieczenie społeczne pracowników spółki.

Wierzyciele spółki mogą dochodzić swoich wierzytelności zarówno z majątku spółki (czyli majątku wspólnego wspólników), jak i z majątków osobistych wszystkich wspólników. Wspólnicy odpowiadają w tym przypadku solidarnie, co skutkuje tym, iż wierzyciel może żądać zapłaty całości długu spółki od jednego, kilku lub wszystkich wspólników. Wybór źródła zaspokojenia zależy wyłącznie od niego. Bez znaczenia jest również to, który wspólnik dokonał czynności prawnej, która spowodowała powstanie zobowiązania. Dlatego warto w umowie spółki zawrzeć postanowienia regulujące udział poszczególnych wspólników w stratach spółki. Nie daje to ochrony przed wierzycielami, ale w przypadku, gdy jako jedyni spełnimy zobowiązanie spółki, przysługiwać nam będzie roszczenie regresowe wobec pozostałych wspólników. Wystąpienie ze spółki zwalnia nas od odpowiedzialności tylko za te zobowiązania, które powstały już po naszym wystąpieniu.

Całym swoim majątkiem odpowiadamy także za długi już funkcjonującej spółki, do której przystąpiliśmy. Chodzi tu zarówno o zobowiązania powstałe po, jak i przed naszym przystąpieniem. Tu również mamy prawo do roszczenia zwrotnego wobec wspólników, którzy byli w spółce w momencie powstania zapłaconej przez nas wierzytelności. Od odpowiedzialności za zobowiązania spółki cywilnej nie uwolnimy się także poprzez przekształcenie jej w spółkę jawną. Odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej za zobowiązania powstałe już po przekształceniu jest jednak nieco mniej ryzykowna – nosi cechę subsydiarności. Wierzyciel takiej spółki będzie mógł egzekwować swoją wierzytelność z majątków osobistych wspólników dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku samej spółki okaże się bezskuteczna.

Jeżeli chcemy chronić nasz prywatny majątek przed skutkami niepowodzenia naszej działalności, a nie stać nas na prowadzenie jej w formie np. spółki z o.o., rozważyć możemy spółkę cichą. Spółka cicha jest umową, zgodnie z którą wspólnik cichy wnosi wkład rzeczowy lub finansowy na rzecz wspólnika jawnego, prowadzącego działalność gospodarczą. Wspólnik cichy w zamian za swój wkład uczestniczy w zyskach z działalności wspólnika jawnego, ale nie odpowiada za zobowiązania powstałe w wyniku jej prowadzenia. Wobec kontrahentów (na zewnątrz) występuje wyłącznie wspólnik jawny. Obecnie obowiązujące przepisy nie regulują w żaden sposób tej specyficznej konstrukcji, jaką jest spółka cicha. Ze względu na to obie strony muszą dokładnie i precyzyjnie określić w umowie zakres swoich uprawnień i obowiązków. W przeciwnym wypadku, w razie ewentualnego sporu sąd może zastosować w drodze analogii przepisy dotyczące spółki cywilnej, co nie zawsze może być korzystne dla stron, a zwłaszcza dla wspólnika cichego. Należy także pamiętać o problemach, jakie „wspólnicy” spółki cichej mogą napotkać na gruncie prawa podatkowego.

Opracowanie według stanu prawnego na 24.05.2010 r.

Artykuł opracowany przez